Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, co musisz wiedzieć?

1. Kto może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa? 

Wbrew przekonaniu wielu osób zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa może złożyć każda osoba (niezależnie od wieku, płci, narodowości, rasy) która posiada taką informację. 

Jeśli chodzi o złożenie zawiadomienia w formie ustnej przez osoby niewładające językiem polskim  to nie powinny z tego rezygnować z powodu nieznajomości języka ponieważ protokół zostanie sporządzony z udziałem tłumacza. 

Osoby niepełnosprawne- głuche, nieme również nie powinny się obawiać ustnego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ponieważ zostaną one przesłuchane z udziałem biegłego konkretnej specjalności. 

• złożenie zawiadomienia przez osobę nieletnią 

Wątpliwości nasuwają się w przypadku chęci złożenia zawiadomienia przez osobę nieletnią. Czy może ona złożyć takie zawiadomienie? 

Nieletni jeżeli ma wiedzę o popełnieniu przestępstwa to powinien takie zawiadomienie złożyć. Zasady składania zawiadomienia są identyczne jak w przypadku osób dorosłych. 

Nie bez znaczenia jest jednak fakt, iż zupełnie inaczej wygląda kwestia odpowiedzialności. Od małoletniego (osoby od 13 do 17 lat) nie odbiera się przyrzeczenia o odpowiedzialności za fałszywe zeznania, gdyż takiej odpowiedzialności on nie ponosi. Nadto nieletni może odmówić zeznań lub uchylić się od odpowiedzi na pytanie.

Policjanci najczęściej  próbują nawiązać kontakt z dzieckiem. Zwracają uwagę dziecku, że podczas rozmowy należy mówić prawdę. Dzieci w przedziale wiekowym od 13 do 17 lat są w stanie zrozumieć przepisy prawne. Uprzedza się je o treści artykułów kodeksu karnego dotyczących odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań oraz o możliwości zastosowania wobec nich środków przewidzianych w przepisach o postępowaniu w sprawach nieletnich, w przypadku świadomego naruszenia tych artykułów. 

− dziecko, które ukończyło 17 lat, jest traktowane jak osoba dorosła.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku przestępstw wnioskowych. Osoby poniżej 18 roku życia, nie mając zdolności do czynności prawnych, oznacza to, że nie mogą samodzielnie złożyć wniosku o ściganie. 

Osoba znajdująca się pod wpływem alkoholu, narkotyków, czy innych środków odurzających zostanie wysłuchana przez Policjantów. Informacje podane przez tą osobę zostaną sprawdzone i Policja podejmie działania odpowiednie do danej sytuacji. Protokół z zawiadomienia popełnienia przestępstwa zostanie sporządzony w późniejszym terminie tzn. po ustaniu przyczyn z powodu których zostało to zaniechane. 

– Społeczny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w kodeksie postępowania karnego znajdziemy zapis dotyczący społecznego obowiązku zawiadomienia o przestępstwie (art. 304 § 1 k.p.k.). Zgodnie z którym każdy kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma obowiązek zawiadomić o tym fakcie prokuratora lub Policję. Oznacza to, że nie tylko pokrzywdzony lub bezpośredni świadek przestępstwa, ale każda osoba, która posiada informacje na temat popełnienia przestępstwa powinna zawiadomić o tym organy ścigania. 

Jednak za niewypełnienie wyżej określonego obowiązku przepis ten nie przewiduje sankcji. Należy jednak pamiętać, że w demokratycznym państwie nie powinno dochodzić do sytuacji w których sprawca może liczyć na bezkarność. 

2. W jakiej formie należy  złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa?

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa może zostać złożone zarówno w formie pisemnej jak i ustnie do protokołu. 

Zdarzają się również sytuacje w których pokrzywdzony lub świadek zdarzenia informują o danym zajściu anonimowo. Osoby te robią to najczęściej telefonicznie- dzwoniąc na infolinię, która powstała w celu zwalczania różnych kategorii przestępstw, wysyłają niepodpisane zawiadomienie- niepodająca danych lub podaje dane fałszywe. Bardzo często umotywowane to jest tym, iż nie chcą być wiązani z daną sprawą. Każda informacja, która została podana nawet anonimowo zostanie zweryfikowana przez Policję. Takie zawiadomienia również traktowane są przez Policje poważnie. Niestety, ustalenie najważniejszych informacji w takich sprawach trwa zazwyczaj o wiele dłużej. Organy same muszą ustalać okoliczności, które mogłyby zostać im podane podczas przesłuchania osoby zawiadamiającej. 

Składając zawiadomienie w formie pisemnej należy pamiętać aby zawierało one jak najwięcej konkretnych , a zarazem szczegółowych informacji. Pismo takie powinno spełniać wymogi określone w art 119 Kodeksu postępowania karnego. Tym samym niezbędne jest aby zawierało:

– oznaczenie organu, do którego jest skierowane (oznaczenie jednostki Policji lub prokuratury wraz z adresem); 

-oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo, a także – w pierwszym piśmie złożonym w sprawie – numer telefonu, telefaksu i adres poczty elektronicznej lub oświadczenie o ich nieposiadaniu;

– treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem;

• datę i podpis składającego pismo.

Za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu.

Bardzo ważne jest aby zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa wysłać listem poleconym (za potwierdzeniem odbioru). Jeżeli pismo zostało złożone osobiście na komisariacie Policji lub w biurze podawczym w Prokuraturze, należy zadbać o to aby otrzymać potwierdzenie złożenia zawiadomienia tj. na kopii pisma pracownik przybija pieczątkę organu oraz wpisuje datę i się podpisuje.

Najczęściej wybieraną formą zgłoszenia przestępstwa jest złożenie zawiadomienia w formie ustnej, na Komisariacie Policji, które zostaje przyjęte i spisane w formie protokołu przez funkcjonariusza. 

Zdarza się, że od razu po złożeniu zawiadomienia Policja przystępuje do przesłuchania osoby zgłaszającej jako świadka, a jeśli zawiadomienie zgłasza pokrzywdzony poucza go o uprawnieniach mu przysługujących.  

3. Gdzie składa się zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa?

Zawiadomienie najlepiej złożyć w Komisariacie Policji, na terenie którego zostało popełnione przestępstwo ponieważ to ona będzie prowadzić daną sprawę. Niemniej jednak każda jednostka Policji jest zobowiązana takie zawiadomienie przyjąć, a następnie przekazać je do właściwej jednostki. Zawiadomienie może zostać złożone również w prokuraturze oraz zgodnie z kompetencjami np do: Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu, Straży Granicznej czy do Urzędu Kontroli Skarbowej.  

4. Odpowiedzialność karna za nieprawdziwe zawiadomienie. 

Przed złożeniem zawiadomienia o przestępstwie należy mieć na uwadze art. 238 k.k., przewidujący odpowiedzialność karną za zawiadomienie organów ścigania o niepopełnionym przestępstwie oraz art. 234 k.k., który określa odpowiedzialność karną za fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie przestępstwa. 

Osoby, które składają zeznania ustnie zostają pouczone o treści powyżej wskazanych artykułów. 

Nie należy jednak rezygnować z zawiadomienia w sytuacji w której mamy jakieś małe wątpliwości np. podejrzewamy, że zrobiła to osoba X ponieważ mamy ku temu podstawy. Ważne jest, że nie poniesie odpowiedzialności osoba, której zawiadomienie o niepopełnionym przestępstwie lub fałszywe oskarżenie innej osoby wynikało z błędnego przekonania, które powzięła na podstawie okoliczności towarzyszących. Dlatego tak istotne jest aby uzasadnienie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa było pełne i wyczerpujące, a zarazem konkretne. 

W przypadku zorientowania się, że do popełnienia przestępstwa jednak nie doszło należy jak najszybciej powiadomić organ, który prowadzi daną sprawę.